• Cảnh báo phụ huynh: Born in China xử lý hiện thực tàn nhẫn về cái chết như thế nào

Một trưa tháng 4 tại cơ sở của Disney ở Burbank, California, ngồi trước tấm poster gấu trúc con, bên trong tòa nhà đối mặt với các bức tượng Bảy Chú Lùn cao 19 bộ, Lục Xuyên cố gắng nghĩ xem làm sao mà anh lại ở đây.

“Tôi là một đạo diễn nguy hiểm ở Trung Quốc,” Lục Xuyên nói, anh từ Bắc Kinh đến Burbank để quảng bá bộ phim tài liệu của Disneynature, Born in China, ra rạp ở Mỹ từ ngày 21/4. “Tôi hơi khác những đạo diễn khác. Phần lớn phim của tôi rất bạo lực, rất đen tối. Tôi tò mò không biết tại sao Disney lại chọn tôi. Phim Disney dễ thương, tích cực, kết thúc có hậu. Thế nên tôi rất tò mò, nhưng tôi giữ trong lòng. Tôi không hề nói ra.”

Phim của Disneynature bình quân làm ra 22 triệu đôla ở phòng vé nội địa — giúp Disney quảng bá thông điệp bảo tồn-thân thiện với môi trường, nhưng về mặt tài chính mà nói, chúng thật chênh lệch trong nội bộ một gã khổng lồ truyền thông làm ra những phim Star Wars và Marvel. Tuy nhiên, Born in China thể hiện điều gì đó sâu sắc hơn về hãng phim này — một cơ hội làm việc ở đất nước được dự đoán sẽ đoạt lấy ngôi vị thị trường phòng vé lớn nhất thế giới của Mỹ, với một trong những đạo diễn thú vị nhất và, đúng thế, nguy hiểm nhất.

Hollywood đang cố gắng tìm ra cách hiệu quả nhất để làm việc với Trung Quốc, và những xuất phẩm đồng sản xuất như Born in China là một cách lách hạn ngạch phim nước ngoài ngặt nghèo của quốc gia này. Hồi tháng 2, Universal Pictures phát hành The Great Wall, một xuất phẩm hợp tác tốn kém với Dalian Wanda Group của Trung Quốc; Paramount thì đang nỗ lực chốt thỏa thuận 1 tỉ đôla với Shanghai Media Group Corp. và Huahua Media; còn Creative Artists Agency, hãng đại diện của Lục Xuyên, vừa mở rộng dấu chân bằng cách mở chi nhánh C.A.A. Trung Quốc. Tuy nhiên, theo Lục Xuyên, có một sai lầm chí mạng trong cách mà nhiều người ở Hollywood đang tiếp cận mối quan hệ hợp tác xuyên Thái Bình Dương của họ.

Đạo diễn Lục Xuyên và nhà sản xuất Roy Conli, trái, tại buổi chiếu ra mắt bộ phim Born in China ở Nhà hát Wilder thuộc The Hammer Museum tại Westwood, California hôm 3/4/2017

“Rất nhiều công ty Hollywood tìm diễn viên Trung Quốc đưa vào phim vào biến phim đó thành đồng sản xuất,” Lục Xuyên nói. “Một số hãng khác, họ tìm cách tính toán. Trước khi có câu chuyện, họ nói, chúng tôi muốn sử dụng nam diễn viên Trung Quốc này hay nữ diễn viên Trung Quốc kia, sau đó chúng tôi sẽ tìm câu chuyện cho họ. Tôi không nghĩ làm vậy có hiệu quả vì đó không phải là một phim tự nhiên. Không hữu cơ. Tôi không tin khán giả ở Trung Quốc hay ở Mỹ đây sẽ mua sản phẩm như vậy.”

Ở quê nhà, Lục Xuyên, 46 tuổi, nổi tiếng làm những đề tài lịch sử và xã hội gai góc. Bộ phim Mountain Patrol năm 2004 của anh, về nạn săn trộm động vật ở Tây Tạng, trở thành một thành công phòng vé bất ngờ và đưa đến việc chính phủ Trung Quốc đề nghị giúp bảo vệ các giống loài ở địa phương này. City of Life and Death, phim năm 2009 của Lục Xuyên về cuộc thảm sát Nam Kinh năm 1937, suýt nữa bị gỡ khỏi rạp chiếu và khiến khán giả giận dữ với khắc họa giàu sắc thái cho nhân vật người lính Nhật của Lục Xuyên.

Thế nên dễ hiểu vì sao Lục Xuyên thấy khó hiểu khi điều hành Disney Tony To đến văn phòng của anh ba năm trước đề nghị một bộ phim gia đình, cảm động về gấu trúc, voọc vàng mũi hếch, và báo tuyết. “Ông ấy nói thích các tác phẩm của tôi và muốn làm việc với tôi,” Lục Xuyên kể. “Tôi tưởng ông muốn làm một phim có siêu sao hay cỡ đó chứ.”

Kíp quay voọc vàng mũi hếch

Thay vì vậy, Disney kết hợp Lục Xuyên với Roy Conli, nhà sản xuất phim hoạt hình hài siêu anh hùng Big Hero 6 năm 2014 của Disney, và Brian Leith, một nhà làm phim hàng đầu về đời sống hoang dã từ Anh Quốc của những chương trình phát sóng trên đài BBC và Discovery Channel.

“Disney muốn ai đó có tiếng nói chân thực của người Trung Quốc để đưa thế giới này vào cuộc sống,” Conli nói. “Khá nguy hiểm. Điều chúng tôi muốn là người nào có thể đầu tư thực sự vào cách kể chuyện, và không ngại kể câu chuyện có thực ngoài kia... Khi bạn tìm cách chế tạo thứ gì, nó sẽ gượng ép.”

Lục Xuyên và công ty chế tác của anh đã giúp êkíp quay phim từ Mỹ, Anh, Ireland, và Đức được phép quay phim ở những vùng xa xôi của Trung Quốc, có những vùng đã cấm quay từ năm 1947. Đội ghi hình loài báo tuyết rất lẩn tránh người ở Trung Quốc cắm trại ở độ cao 16.000 bộ trên rìa đông bắc cao nguyên Tây Tạng tỉnh Thanh Hải. Nhóm theo chân gấu trúc thì ăn mặc giả trang thành gấu trúc và đẫm toàn thân mùi gấu trúc trong lúc đóng quân ở Khu bảo tồn quốc gia Wolong tỉnh Tứ Xuyên.

Nhân vật mẹ con gấu trúc trong phim

Khi đã có các thước phim, Conli tuyển dụng nhóm tin cậy của Disney Animation, êkíp đã làm những phim như Frozen và Zootopia, giúp Lục Xuyên định hình câu chuyện. Nhiều đề nghị của họ liên quan đến việc triển khai tính hài hước, trong khi Lục Xuyên lại quan tâm việc truyền đạt thông điệp về Mẹ Thiên nhiên.

“Disney có một hệ thống chuyên biệt để đảm bảo chất lượng của bộ phim này,” Lục Xuyên cho biết. “Tôi muốn mượn kỹ năng đó. Tôi chưa bao giờ có nhà sản xuất nào sáng tạo hoặc cụ thể như Roy. Tôi toàn có những nhà sản xuất là những nhà băng. Họ không bao giờ bàn luận kịch bản với tôi. Họ chỉ quan tâm đến tiền và diễn viên.”

Có những rào cản văn hóa trong một êkíp quốc tế như thế, Lục Xuyên nói, kể cả bệnh sính email của đối tác phương Tây của anh. “Tôi tuyển hai người trả lời email cho tôi,” Lục Xuyên nói. Cuối cùng Disney tuyển quản lý sản xuất của Lục Xuyên, Yancey Wang, tốt nghiệp trường điện ảnh của University of Southern California giúp quản lý truyền đạt thông tin xuyên văn hóa.

“Một loại việc đáng quan tâm vì ngay từ đầu, Disney đã muốn làm một phim về Trung Quốc, về triết lý Trung Hoa, về động vật hoang dã Trung Quốc,” Lục Xuyên nói. “Họ chọn một đạo diễn Trung Quốc và họ cho chúng tôi nhà sản xuất giỏi nhất và trong quá trình làm việc chúng tôi kính trọng lẫn nhau, từ tận đáy lòng.”

Báo tuyết trong phim Born in China

Ở Trung Quốc, bộ phim thu được gần 10 triệu đôla, một doanh thu ấn tượng đối với một phim tài liệu về tự nhiên. Với các nhà phê bình phim phương Tây, Born in China hiện được 83% ‘fresh’ trên Rotten Tomatoes, với rất nhiều người chọn cơ hội hiếm có này để biết một khía cạnh chưa từng được thấy về Trung Quốc. Nhà phê bình Owen Gleiberman của Variety đã lưu ý rằng “hiệu ứng rõ nhất của bộ phim là vén màn cảnh quan hùng vĩ đa dạng ở Trung Quốc.”

Vào ngày phỏng vấn với Vanity Fair ở Burbank, Lục Xuyên vừa mới xem xong buổi chiếu bộ phim của anh cho 300 học sinh Mỹ. Anh nói anh có kế hoạch khởi quay phim kế tiếp của mình mùa thu năm nay, một dự án khoa học giả tưởng với Colin Gibson, nhà dựng phim Mad Max: Fury Road, và anh đang tìm kiếm thêm những mối quan hệ hợp tác ở Mỹ.